Πρόληψη Καρκίνου Μαστού: Πως οι νέες εξελίξεις βοηθούν στην έγκαιρη Πρόληψη

10 Μαρτίου 2009

Την πρόληψη μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε σαν πρωτογενή και δευτερογενή.
Στην πρωτογενή πρόληψη, γνωρίζουμε το αίτιο μιας νόσου, το οποίο αν το αποφύγουμε, είναι δυνατόν να ελαττώσουμε την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου.
Στον καρκίνο του μαστού, που είναι μια πολυπαραγοντική νόσος, είναι δύσκολο να εφαρμοστεί η πρωτογενής πρόληψη. Προσπαθούμε λοιπόν να ενημερώσουμε τις γυναίκες για επιβαρυντικούς παράγοντες, τους οποίους εάν μπορούν να τους αποφύγουν θα συμβάλλουν ουσιαστικά στην πρόληψη.
Ένας βασικός επιβαρυντικός παράγων, είναι η μακροχρόνιος και σε υψηλές δόσεις χρήση ορμονών κατά την περίοδο της εμμηνόπαυσης. Εάν αυτές χρησιμοποιούνται, δύο χρόνια μετά τη διακοπή τους, ο κίνδυνος πέφτει στο επίπεδο αυτό των γυναικών που δεν έκαναν χρήση ορμονών.
Ο πρώτος τοκετός κάτω των 30 ετών, λειτουργεί προστατευτικά. Εάν δε, αυτός γίνει κάτω των 20 ετών, τότε ο κίνδυνος ελαττώνεται κατά το ήμισυ.
Η σωστή δίαιτα με χαμηλά λίπη, αποφυγή του αλκοόλ, του καπνίσματος, η φυσική άσκηση και ο παρατεταμένος θηλασμός, δημιουργούν ένα τρόπο ζωής με μικρότερους κινδύνους, όπως φαίνεται από διάφορες επιδημιολογικές μελέτες.
Τέλος, στον τομέα της πρωτογενούς πρόληψης, θα πρέπει να αναφερθούμε στα ζευγάρια εκείνα, που έστω και μόνο ο ένας από τους δύο έχει γονιδιακή επιβάρυνση. Δηλαδή, αν τα γονίδια BRCA1 και BRCA2 είναι αλλοιωμένα. Στην περίπτωση που θέλουν να αποκτήσουν παιδί, εάν η σύλληψη γίνει εξωσωματικά, είναι δυνατόν να ελεγχθεί το γονιμοποιημένο ωάριο εάν έχει κληρονομήσει το αλλοιωμένο γονίδιο. Εάν όχι, αφήνεται η εγκυμοσύνη να εξελιχθεί.
Η δευτερογενής πρόληψης είναι συνώνυμος με την πρώιμη διάγνωση.
Από την φυσική ιστορία του καρκίνου του μαστού, γνωρίζουμε ότι από τη στιγμή της μετάλλαξης του πρώτου φυσιολογικού κυττάρου σε καρκινικό, και μέχρις ότου η νόσος γίνει ψηλαφητώς αντιληπτή, περνάνε γύρω στα 4 με 6 χρόνια. Σε αυτή τη χρονική περίοδο, γίνονται προσπάθειες να διαγνωστεί η νόσος, όταν δηλαδή βρίσκεται στο υποκλινικό της στάδιο. Με απλά λόγια, καλό είναι να ξαφνιάσουμε τη νόσο, πριν μας ξαφνιάσει εκείνη.
Το κίνητρο για να μπορέσουμε να διαγνώσουμε τη νόσο τόσο νωρίς, είναι ότι ο κίνδυνος υποτροπής, δηλαδή η εμφάνιση μεταστάσεων, είναι ελάχιστος αν όχι μηδενικός σε αυτή την πρώιμη φάση. Αλλά και αν η νόσος διαγνωστεί λίγο αργότερα, ας πούμε στο πρώτο στάδιο, τα αναμενόμενα αποτελέσματα είναι καλύτερα από αυτά που προβλέπονται για το δεύτερο στάδιο κ.ο.κ.
Τα μέτρα που διαθέτουμε σήμερα για την πρώιμη διάγνωση είναι απεικονιστικά.
Ο καρκίνος του μαστού και μάλιστα ο πρώιμος, έχει τάση να δημιουργεί αρχιτεκτονικές ανωμαλίες στην περιοχή όπου αναπτύσσεται και συχνά συνοδεύεται από την εμφάνιση συρρεουσών αποτιτανώσεων.
Το εργαλείο που συνεχίζει να αναγνωρίζεται σαν βασικό για να επιτευχθεί η πρώιμος διάγνωση, είναι ο μαστογράφος. Από τη στιγμή που πρωτοεμφανίστηκε μέχρι σήμερα στην ψηφιακή του μορφή, πέρασε από αρκετά στάδια εξελίξεων. Κάθε νέα αναβάθμιση στόχευε στην βελτίωση της ευκρίνειας της εικόνας και ελάττωσης της ακτινοβολίας. Η ψηφιακή μαστογραφία εξυπηρετεί ιδιαίτερα στους συμπαγείς μαστούς και έχει ιδιαίτερη δυνατότητα να προβάλει ευκρινέστερα τις αποτιτανώσεις.
Η ψηφιοποιημένη μαστογραφία, η οποία ατυχώς προσφέρεται σαν ψηφιακή, μπορεί να έχει μια βελτίωση της εικόνας της συμβατικής μαστογραφίας, αλλά δεν μπορεί να βελτιώσει την απόδοσή της, ιδιαίτερα εάν υπάρχουν αποτιτανώσεις.
Η υπερηχογράφιση των μαστών είναι μια δευτέρα πράξη που μπορεί να αξιολογήσει εάν μια μάζα είναι συμπαγής ή κυστική. Επίσης μπορεί να βοηθήσει στην κατευθυνόμενη παρακέντηση της περιοχής, προκειμένου να ληφθεί υλικό για κυτταρολογική εξέταση.
Η μαγνητική μαστογραφία, είναι μια μέθοδος με υψηλή ευαισθησία, αλλά χαμηλή εξειδίκευση. Είναι μια πράξη που δεν έχει καθόλου ακτινοβολία. Δεν αξιολογεί τον μαστό μόνο απεικονιστικά. Με την ενδοφλέβια χορήγηση παραμαγνητικής ουσίας, έχει την δυνατότητα να καταγράψει την ταχύτητα απορρόφησης και απέκκρισής της σε οποιαδήποτε περιοχή του μαστού μας ενδιαφέρει. Η διαδικασία αυτή αποδίδεται σε καμπύλη, το σχήμα της οποίας συμβάλλει στη σωστή διάγνωση. Η μαγνητική μαστογραφία θα πρέπει να γίνετε μόνο όταν ο συνδυασμός της κλινικής εξέτασης μαστογραφίας και υπερηχογραφισης δεν μπορούν να καταλήξουν σε διάγνωση. Πάνω από όλα όμως, προκειμένου τα αποτελέσματα να μην είναι παραπλανητικά, μεγάλη σημασία έχει η καλή εκπαίδευση και εμπειρία αυτών που εκτελούν την εξέταση.
Εάν παρά ταύτα, έχοντας μια ύποπτη περιοχή και δεν είμαστε ικανοποιημένοι από τη διάγνωση, τότε η ανοικτή βιοψία ή η εφαρμογή της κατευθυνόμενης βιοψίας με τον Μαμμοτόμο, μπορούν να προσφέρουν υλικό στον παθολογοανατόμο, ο οποίος θα δώσει και την τελική διάγνωση.
Παρόλα τα καλά διαγνωστικά μέσα που διατίθενται, οι ερευνητές δεν σταμάτησαν την προσπάθειά τους να δημιουργήσουν και άλλα διαγνωστικά εργαλεία.
Ένα τέτοιο ελληνικό προϊόν είναι ο “Ιπποκράτης – Μαστός”, που μπορεί να αξιολογήσει και να κατατάξει τις αποτιτανώσεις σε διάφορες υποομάδες, βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο τον κλινικό ιατρό.
Το σπινθηρογράφημα των μαστών, η θερμογραφία με τους νέους αναβαθμισμένους θερμογράφους, η ψηφιακή τομοσύνθεση, ο έλεγχος ελαστικότητας των ιστών στην εστία ανάπτυξης του καρκίνου και διάφορες άλλες προσπάθειες που βρίσκονται στην ερευνητική αξιολόγηση, είναι μέθοδοι που διεκδικούν να συμβάλλουν στην προσπάθεια διάγνωσης του καρκίνου του μαστού στην υποκλινική του πρώιμη φάση.
Με αυτά τα βελτιωμένα μέσα, οι γυναίκες γνωρίζοντας τους επιβαρυντικούς παράγοντες, όπως το οικογενειακό ιστορικό, την υπερβολική χρήση ορμονών, την ατεκνία, τον καθυστερημένο πρώτο τοκετό, μπορούν, υιοθετώντας ένα πρόγραμμα προληπτικής ιατρικής, να εντοπίσουν τυχόν ανάπτυξη της νόσου σε πολύ πρώιμη φάση, στοχεύοντας σε άριστα αποτελέσματα.
Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω την αξία της αυτοεξέτασης, η οποία δείχνει όταν αυτή εφαρμόζεται μια συνειδητοποιημένη γυναίκα στην προστασία της υγείας της. Αυτή πρέπει να γίνεται περί την 10η ημέρα του κύκλου στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες ή σε μια συγκεκριμένη ημέρα του μήνα στις μετεμμηνοπαυσιακές. Θα διερωτηθείτε, σε μια εποχή που ο καρκίνος του μαστού μπορεί να διαγνωστεί μηχανικά σε τόσο πρώιμη μορφή, εντοπίζοντας ελάχιστες μόνο αποτιτανώσεις, ποιο νόημα έχει η αυτοεξέταση. Η απορία είναι σωστή. Μελετώντας όμως μεγάλες ομάδες γυναικών, αποδείχθηκε ότι σε περιπτώσεις καρκίνου μαστού που εντοπίστηκε κατόπιν αυτοεξέτασης, η νόσος ήταν σε αρκετά πρωιμότερο στάδιο, συγκριτικά με το στάδιο της νόσου που εμφανίστηκε σε ομάδα γυναικών που δεν αυτοεξετάζονταν.
Έχει αποδειχτεί ότι η θνησιμότητα επί όλων των περιπτώσεων καρκίνου μαστού, ήταν κατά 30% χαμηλότερη στις γυναίκες εκείνες που η διάγνωση έγινε με μηχανικά μέσα.
Αυτό είναι μια σημαντική πρόοδος. Τα οφέλη που απεκόμισαν στον αγώνα κατά του καρκίνου του μαστού, δεν προέρχονται μόνο από τις νέες γνώσεις και εξελίξεις στον τομέα της διάγνωσης. Μεγάλη πρόοδος έγινε στην χειρουργική και στις άλλες συμπληρωματικές μορφές θεραπείας, στοχεύοντας πάντα στην καλύτερη επιβίωση, με όσο το δυνατόν μικρότερους σωματικούς και ως εκ τούτου ψυχικούς τραυματισμούς.